Je min of meer gespannen voelen voor of tijdens examens of voor een optreden is normaal. Je hebt pas echt examenvrees als de vrees pure angst wordt en je prestaties er doorslaand negatief door beïnvloed worden. Dat geldt ook voor de zgn. plankenkoorts en faalangst voor bv. school-en rijexamens, spreekbeurten etc. Een beetje spanning is dus normaal, kan zelfs prima werken.
En spanning voel je in je lijf. Bij sportprestaties of toetsingsprocedures van lichamelijke vaardigheid kan dit je, zeker in het begin, behoorlijk opbreken. In de loop van een test kan lichamelijke spanning wat afnemen, ook al omdat je letterlijk en figuurlijk warm draait. Dit laatste in de zin van “er in komen, merken dat het gaat”. De angst “van tevoren”, wat vaak het ergst is, zakt wat weg. Met examens als toetsing van kennis heb je van lichamelijke spanning minder last, behalve dan als je last krijgt van schrijfkramp bij schriftelijk.
Maar het soort spanning van niet lichamelijke aard kan maken dat je blokkeert en niet meer uit je woorden komt bij mondelinge examens of je krijgt een totale black-out. Dat soort spanning heeft alles te maken met wat je tegen jezelf zegt (selftalk), met gedachten en denkpatronen die maken dat je je slechter gaat voelen, die je afremmen en je daardoor beneden je niveau laten presteren. Zulke steeds weer terugkerende onvriendelijke, neerhalende en deprimerende inwendige stemmetjes als “het zal toch mislukken”, “jij kan toch niks.”, “je vergeet het allemaal” zijn uitingen van zelfkritiek en twijfelen aan je zelf. Ze zijn scherp van toon. Ze beletten je de aandacht te richten op waar je mee bezig dient te zijn en kunnen leiden tot de al genoemde blackout en blokkering.
Behalve van zo ‘n storende innerlijke stem kan er ook sprake zijn van een soort innerlijke dialoog, piekeren in de vorm van een soort inwendig heen-en-weer gesprek. Dat kan gaan over het examen zelf of over de consequenties van zakken voor het examen. Het maalt maar door in je hoofd.
Omdat angst, stress en spierspanning een grote rol spelen maakt je examenvrees ook dat je last kan krijgen van hinderlijke lichamelijke reacties zoals: hartkloppingen, zweten, maag- of darmklachten, hyperventilatie of trillen. Die nerveuze reacties zijn lastig en maken het moeilijk je te concentreren, zeker als op de achtergrond sociaal-emotionele problemen meespelen. Als je je meldt in therapie voor examenvrees (ook voor rij-examens) zal je merken dat je er verrassend snel van af kunt zijn, vaak al na één of hooguit twee sessies.
Naast efficiënte angstremmende technieken met gebruikmaking van NLP en EFT blijkt het vaak nuttig eens te onderzoeken waar (als daarvan tenminste sprake is) die innerlijke “stemmetjes” vandaan komen en wat er (hoe storend ze ook zijn) de positieve bedoeling van is (of beter: was), want vaak blijken het reactiewijzen te zijn, die ooit helpend voor je waren, maar die nu te pas en te onpas komen opdraven. Het zijn vaak oude gedragspatronen die nu niet meer voor je van nut zijn en ze zijn makkelijk uit te schakelen. En wat betreft die innerlijke dialoog kan het prima werken als je leert anders tegen je zelf te praten.
